انجمن حجتیه در تاریخ ایران تنها عنوانی برای یک گروه نبوده است چه آنکه می توان آن را به عنوان تزی در روش زندگی سیاسی - اجتماعی به حساب آورد. نقطه کلیدی این نگرش را می توان در نحوه  نگاه به حکومت دینی جستجو کرد.

معتقدان به این تفکر قائل به تشکیل حکومت اسلامی نبودند، آن چنان که این موضوع را در اساسنامه خود در سال 3613 ذکر کرده بودند.

اما زمینه های شکل گیری این تفکر چه بود؟ آزادی عمل بهائیان با چراغ سبز دولتمردان پهلوی و اقدامات آشکار حزب توده در تبلیغ مارکسیسم و کمونیسم در کشور زمینه ساز شکل گیری گروهی شد که بعدا به «حجتیه ای ها» مشهور شدند. این گروه معتقد بود برای فرج امام زمان(عج) باید گناه در جامعه فراگیر شود تا اینگونه زمین از جور و فصاد لبریز شده و امام دوازدهم ظهور کنند.

آنچه امام خمینی(ره)در سخنان خود در21 تیرماه 62 (روزعید فطر) آن را «اعوجاجات» خواندند و تاکید کردند: «یک دسته دیگر هم که تزشان این است که بگذارید که معصیت زیاد بشود تا حضرت صاحب بیاید. حضرت صاحب مگر برای چی می‌آید؟ حضرت صاحب می‌آید که معصیت را بردارد.ما معصیت کنیم که او بیاید؟ این اعوجاجات را بردارید....» و همین اشاره های غیر مستقیم بود که موجب شد این گروه با صدور بیانه ای اعلام کند«در پی این فرمایش(سخنان حضرت امام)، شایع شد که طرف خطاب و امر مبارک این انجمن است... لذا موضوع به عرض موسس معظم و استاد مکرم حضرت حجت‌الاسلام و‌المسلمین آْقای[محمود]حلبی دامت برکاته رسید. فرمودند: «در چنین حالتی وظیفه شرعی در ادامه فعالیت نیست. کلیه جلسه‌ها و برنامه‌ها باید تعطیل شود»

تز این گروه در دوران فعالیت در دهه 30-50دوری از فعالیت های سیاسی بود. موضوعی که با توجه به شرایط زمانه چندان غریب نبود و دیدگاه های آیت الله بروجردی مرجع تقلید آن زمان هم به گونه ای غیر مستقیم آن را تقویت می کرد.

«شیخ محمود ذاکر زاده تولایی» ملقب به «حلبی» که بعد از سقوط مصدق و شکست خوردن نهضت ملی، سیاست را کنار می گذارد روحانی بود که تا قبل از شکست نهضت ملی در لابلای سخنان خود اشاره ای به رژیم پهلوی هم داشت اما بعد از آن اتفاق تنها همت خود را مصروف مبارزه با بهائیت کرد. دین جعلی که به دنبال از بین بردن اعتقاد به منجی آخر الزمان با استدلال ظهور حضرت و نزول پیامبری جدید بود.

با همین زمینه بود که بسیاری از نیروهای مسلمان در آن زمان به این گروه پیوستند. اسامی که این روزها در سیاست نام هایی آشنا هستند. 

در این میان آیت الله خزعلی که روزگاری نمایندحضرت امام در نظارت بر انجمن حجتیه بوده است در مقطعی از سالهای پس از انقلاب به حجتیه ای بودن محکوم شد.

مبازرات انقلابی امام خمینی این تفکر را که نمی توان حکومت اسلامی تشکیل داد به مرور کم رنگ کرد. امام (ه)که در مبحث فقهی خود در نجف تئوری ولایت فقیه را پایه گذاری کرده بود وظیفه فقیه را تلاش در راه ایجاد حکومت اسلامی می دانست. ایده ای که در طول سالهای مبارزه قوت گرفت و شاید از همین رو بود که مبارزین با تفکر حجته ای مخالف می کردند. مخالفت با ایده حضرت امام درباره تحریم اعیاد شعبانیه در سالهای حکومت پهلوی یکی از موارد بود.

با وقوع انقلاب اسلامی معتقدان به این تفکر کم شدند. بیانیه مرداد ماه 62 نیز به فعالیت رسمی آنان پایان داد اما این به معنای پایان تفکر حجتیه ای نبود.

دو دهه بعد از شکل گیری حکومت جمهوری اسلامی در نیمه دهه 80 شکل گیری دولت نهم بار دیگر موضوع حجتیه را به محافل فکری و سیاسی کشاند.

منتقدان، دولت و برخی نزدیکان رئیس جمهور را به گرایش به این تفکر متهم می کردند. هرچند همه این اظهارات از سوی دولتمران تکذیب می شد. آن چنان که غلامحسین الهام سخنگوی دولت نهم در یکی از نشست های خبری خود در این باره تصریح کرد: هیچ ارتباطی بین تفکر دولت نهم که معتقد به حکومت اسلامی و اجرای احکام دین از طریق تشکیل دولت در عصر حضرت حجت (عج) و ولایت فقیه است با انجمن حجتیه وجود ندارد.»

اما این پایان کار حجتیه نبود. چه آنکه بعد از حوادث پس از انتخابات 88 علی اکبر محتشمی پور از نیروهای اصلاح طلب در اظهاراتی بی سابقه با بیان اینکه  پشت سر تمام فتنه‌هایی که رخ داده، انجمن حجتیه را می‌بینم، اظهار داشت: این تفکر در دوره فعلی، در قالب برخی بنیادها و تشکل‌ها با عناوین و اسامی دیگر فعال است و در بسیاری مراکز نفوذ دارد».